Letnia pogoda zachęca coraz więcej osób do wycieczek na łonie natury. Przebywanie na świeżym powietrzu niesie wiele korzyści, jednak naraża również na ukąszenia jednego z najgroźniejszych dla człowieka pajęczaków – kleszcza. Nie każde spotkanie z nim oznacza chorobę lub nieprzyjemności, jednak należy pamiętać, że jego ugryzienie może powodować szereg niebezpieczeństw, zarówno dla człowieka, jak i dla zwierząt. Czym są kleszcze i na jakie choroby narażają człowieka?
Sezon na kleszcze
Kleszcze klasyfikowane są jako pajęczaki. Posiadają osiem odnóży, podobnie jak jest to w przypadku pająków. Wyjątkowo dobrze adaptują się do otaczającego ich otoczenia, przez co sezon na kleszcze może trwać przez wiele miesięcy, pozwalając im na długi żer.
Aktywność życiowa kleszczy rozpoczyna się już od około 5 stopni Celsjusza, przez co w Polsce mogą być aktywne od wczesnej wiosny, aż do późnej jesieni, a czasami nawet zimy. Zwykle szukają ciepłego, miękkiego miejsca na swojej ofierze, w które wbijają się wysoko rozwiniętym aparatem gębowym. Kleszcz zasysa krew wypływającą z miejsca ukąszenia, a jego średni czas żerowania na jednej ofierze wynosi około 15 dni.
Dlaczego ukąszenia kleszczy mogą być niebezpieczne?
Niezakażony kleszcz nie niesie za sobą zbyt wielu niebezpieczeństw dla człowieka. Sytuacja zmienia się, jeśli kleszcz jest zakażony bakteriami lub wirusami, co zdarza się coraz częściej. Szacuje się, że około 30% żyjących w Polsce kleszczy, może przenosić groźne choroby. Im dłużej pajęczak pozostaje wbity w skórę, tym większe prawdopodobieństwo, że do organizmu przedostaną się groźne patogeny.
Należy pamiętać, że nawet ukąszenie przez zdrowego kleszcza może nieść ze sobą zagrożenia. W zależności od układu odpornościowego, mogą pojawić się reakcje alergiczne lub stany zapalne. Są to jednak zdecydowanie mniej groźne efekty spotkania z kleszczem, niż choroby, jakie może on przenieść. Pamiętajmy, że po usunięciu kleszcza ze skóry możemy wykonać badanie genetyczne kleszcza w celu wykluczenia zakażenia.
Jakie choroby odkleszczowe mogą pojawić się u człowieka?
Choroby odkleszczowe należą do grupy chorób, które są następstwem ukąszenia kleszczy. Najczęstsze z nich to borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu, które mogą być bardzo niebezpieczne. Do zakażeń dochodzi poprzez ugryzienia kleszcza, który jest tzw. wektorem, czyli nosicielem choroby.
Najczęściej występującą chorobą odkleszczową jest borelioza. To choroba zakaźna, w wyniku której często dochodzi do zajęcia głównych narządów wewnętrznych i układu nerwowego. We wczesnym stadium objawia się zaczerwienieniem skóry w miejscu ukąszenia, pojawia się rumień. Następny etap choroby rozwija się przez kilka lub kilkanaście tygodni. W tym czasie pojawia się zapalenie stawów, mięśnia sercowego oraz nieprzyjemne dolegliwości ze strony układu nerwowego. Ostatnie stadium choroby może trwale uszkodzić narządy wewnętrzne. Jedynym charakterystycznym objawem zakażenia jest rumień wędrujący. Inne objawy boreliozy są niecharakterystyczne.
Kleszczowe zapalenie mózgu zazwyczaj objawia się dwufazowo. Początkowo wirus zagnieżdża się w tkance skórnej i węzłach chłonnych, a następnie przechodzi do krwi. Następna faza to zapalenie opon mózgowych lub mózgu oraz zapalenie rdzenia kręgowego. Główne objawy to m.in. gorączka, bóle stawów, mięśni i głowy, a czasami również dolegliwości żołądkowe. Często zdarza się, że ludzki układ odpornościowy jest w stanie samodzielnie wyeliminować wirusa będącego w pierwszej fazie namnażania.
Kleszcze mogą przenosić również wiele innych chorób. Należą do nich m.in.:
- Anaplazmoza,
- Babeszjoza
- Toksoplazmoza
- Bartoneloza.
Jak ochronić się przed kleszczami?
Ochrona przed kleszczami obejmuje przede wszystkim odpowiedni ubiór i preparaty, które pomagają w ich odstraszaniu. Decydując się na wycieczkę do lasu lub łąkę, najlepiej założyć jasne ubrania, okrywające większą część ciała. Jasny ubiór pomaga łatwo dostrzec pajęczaka jeszcze przed tym, nim wbije się w skórę. Najlepiej jest również używać specjalistycznych preparatów, dedykowanych dla ochrony przed kleszczami.
Po powrocie do domu warto dokładnie obejrzeć całe ciało. Kleszcze zwykle atakują bezboleśnie, przez co nie dają żadnych objawów ukąszenia. Ważna jest więc szybka reakcja – im wcześniej kleszcz zostanie wyciągnięty ze skóry, tym mniejsze niebezpieczeństwa mogą wyniknąć z jego ugryzienia.
