W medycynie wykonywane są przeróżne badania pomocnicze, ułatwiające diagnostykę i leczenie chorób. Zazwyczaj badania te dzieli się na: laboratoryjne, obrazowe i czynnościowe. Do tych ostatnich należy spirometria, będąca czynnościowym badaniem układu oddechowego.
Właściwe przeprowadzenie tego badania wymaga dobrej współpracy pacjenta i personelu medycznego, gdyż wszelkie błędy w przebiegu spirometrii, mogą znacząco zaburzać jej wyniki, czy wręcz uniemożliwiać prawidłową interpretację. Warto więc jeszcze przed wizytą w gabinecie diagnostycznym dowiedzieć się, na czym polega to badanie i jak się do niego przygotować.
Co się bada podczas spirometrii?
Podstawowe badanie spirometryczne służy określeniu objętości i pojemności płuc oraz wielkości przepływu powietrza przez drogi oddechowe w różnych fazach oddychania. W przypadku stwierdzenia cech obturacji, czyli zwężenia dróg oddechowych, może zostać przeprowadzona dodatkowo tzw. próba rozkurczowa. Polega ona na wykonaniu badania spirometrycznego po podaniu wziewnie leku rozkurczającego oskrzela. Jeśli wyniki spirometrii poprawią się w próbie rozkurczowej o ustalone wartości, świadczy to o odwracalności obturacji i jest cechą występującą np. w astmie oskrzelowej. W diagnostyce astmy oskrzelowej przeprowadza się ponadto jeszcze inną modyfikację spirometrii – próbę prowokacyjną. W tym badaniu podaje się pacjentowi wziewnie substancję wywołującą skurcz oskrzeli i w zależności od wielkości pogorszenia się wyników spirometrii, diagnozuje się różnego stopnia nadreaktywność oskrzeli.
Ważne jest odpowiednie przygotowanie się pacjenta do badania
Wiarygodne wyniki spirometrii uzyskuje się pod warunkiem prawidłowego przeprowadzenia badania. Pierwszy krok należy tutaj do pacjenta, który powinien pamiętać, by zastosować się do kilku wskazówek przed przyjściem do gabinetu diagnostycznego. Po pierwsze, badanie spirometryczne wykonuje się po odstawieniu leków rozkurczających oskrzela. W zależności od tego jaki lek i w jakiej formie, wziewnej czy doustnej przyjmujemy, różny jest zalecany czas ich odstawienia. Warto zapytać lekarza, który wystawia nam skierowanie na badanie, jakie leki i kiedy należy odstawić. W sytuacjach szczególnych, jak na przykład ciężka astma, ważniejsze jest oczywiście bezpieczeństwo pacjenta i jeśli nie uda się odstawić leków z powodu nasilonych objawów choroby, nie należy się tym przejmować i przyjść na umówione badanie.
Pacjentom przygotowującym się do spirometrii zaleca się ponadto zastosowanie do kilku prostych wskazówek dietetycznych i dotyczących aktywności fizycznej. Minimum 24 godziny przed umówioną spirometrią nie wolno palić tytoniu, do minimum 4 godzin przed badaniem nie powinno się spożywać alkoholu, a do 2 godzin nie jeść obfitego posiłku. Zaleca się także 30-minutowy odpoczynek przed badaniem, dlatego można rozważyć wcześniejsze przyjście do pracowni. Warto pamiętać także, aby założyć luźne ubranie, które nie będzie ograniczało ruchów klatki piersiowej i brzucha.
Przebieg badania spirometrycznego
Samo badanie spirometryczne musi być prowadzone przez wykwalifikowaną osobę, która dobrze wyjaśni pacjentowi poszczególne etapy badania i czynności, które będzie on musiał wykonywać. Nie należy się dziwić, kiedy osoba prowadząca badanie będzie nas czynnie zachęcać do większego zaangażowania i włożenia wysiłku w wykonywane próby. Okazało się bowiem, że po takich zachętach, pacjenci osiągają lepsze wyniki spirometrii, a samo badanie jest bardziej wiarygodne.
Badanie spirometryczne rozpoczyna się od zaciśnięcia klipsem nosa pacjenta oraz włożenia mu w usta specjalnego ustnika, przez który będzie on oddychał. Następnie wykonuje się serię spokojnych oddechów, po których pacjent musi maksymalnie wypuścić powietrze, a następnie wykonać maksymalny wdech, po czym wraca się do spokojnego oddychania. Taką czynność powtarza się co najmniej 3-krotnie.
W tym czasie urządzenie diagnostyczne rejestruje poszczególne objętości i pojemności oddechowe. Kolejnym etapem badania jest rejestracja natężonego wydechu, która polega na wykonaniu przez pacjenta maksymalnego wdechu i następnie forsownego wydechu, trwającego co najmniej 6 sekund. Taki manewr znowu powtarza się minimum 3-krotnie. To właśnie na tym etapie spirometrii zachęcanie przez osobę prowadzącą badanie ma największe znaczenie. Tutaj bowiem mierzy się ważny parametr – natężoną objętość pierwszosekundową, czyli ilość powietrza, jaką jesteśmy w stanie wydmuchać w ciągu pierwszej sekundy nasilonego wydechu. W tym momencie badanie się kończy i pacjent może odpocząć. Jeśli dodatkowo wykonywana jest próba rozkurczowa lub próba prowokacyjna, polega ona dokładnie na tym samym co podstawowa spirometria, z tym że po podaniu odpowiednich leków.
Spirometria jest cennym badaniem diagnostycznym i wbrew pozorom nie tak trudnym w przeprowadzeniu. Jeśli będziemy się stosować do wskazówek osoby prowadzącej badanie, nie powinniśmy mieć żadnych problemów z prawidłowym jego wykonaniem.
