Ulotki leków powinny dostarczać pacjentom kompleksowych informacji o preparacie, w zrozumiały i wyczerpujący sposób. Czy faktycznie tak jest? Czy pacjenci czytają ulotki i czy są one dla nich zrozumiałe? Lektura ulotki przylekowej może stanowić nie lada wyzwanie. W dzisiejszym wpisie wyjaśniamy, dlaczego warto czytać ulotki oraz podpowiadamy, jak robić to w prawidłowy sposób.
Spis treści
1. Dlaczego warto czytać ulotki leków?
Wyniki badania przeprowadzonego przez Fundację Centrum Badania Opinii Społecznej wykazały, że 88% Polaków czyta ulotki dołączone do opakowania leku. 69% naszych rodaków robi to zawsze, stosując lek po raz pierwszy (1).
Ulotka załączana jest do każdego opakowania leku. Jej podstawowym zadaniem jest zapewnienie kompleksowych informacji o danym preparacie. Informacje te powinny być dla pacjenta wyczerpujące i zrozumiałe w odbiorze.
Czy faktycznie tak jest? Dokładne zapoznanie się z treścią ulotki, do którego powinniśmy przystąpić przed pierwszym zastosowaniem leku, może okazać się czasem lekturą nie do przejścia.
Mogą tutaj pojawić się następujące problemy:
- natłok informacji i zniechęcenie. Spora ilość danych, przedstawionych niezrozumiałym dla pacjenta językiem, zniechęca go do czytania ulotki danego leku oraz innych ulotek w przyszłości;
- strach przed objawami niepożądanymi. Pacjenci nierzadko rezygnują ze stosowania leku po lekturze ulotki. Zapoznanie się z potencjalnymi objawami niepożądanymi, które mogą wystąpić w trakcie przyjmowania leku, wzbudza w nich strach przed pogorszeniem stanu zdrowia.
Obydwie sytuacje są złymi praktykami i nie sprzyjają zachowaniu zdrowia.
Wiedza na temat tego, jak czytać ulotki, zdecydowanie niweluje te problemy! Pozwala również na bezpieczne i odpowiedzialne przeprowadzenie kuracji leczniczej.
Może zainteresuje Cię: Smog – weź udział w ogólnopolskim badaniu. Razem możemy więcej!
2. Ulotka leku bez recepty (OTC)
Każda ulotka przylekowa leku dostępnego bez recepty posiada taką sama budowę. Dzięki temu pacjent jest w stanie szybko odszukać interesujące go informacje. Bez obawy, że któraś z nich została tutaj pominięta.
Struktura ulotki zawiera 6 głównych punktów ułożonych w stałej kolejności.
1. Co to są leki i w jakim celu się je stosuje
Zamieszczona jest tutaj informacja o:
- przeznaczeniu danego leku,
- nazwie substancji czynnej leku oraz jej działaniu,
- wskazaniu do stosowania danego leku.
Może okazać się tutaj, że lekarz zdecyduje o zaleceniu nam stosowania leku ze względu na inne wskazanie, niż to w ulotce. Jest to nazywane przepisywaniem leku “off-label”, czyli poza wytycznymi z ulotki (np. leki przeciwalergiczne przy łagodzeniu objawów przeziębienia).
Decyzja lekarza wynika w tym przypadku z jego wiedzy, doświadczenia oraz przeprowadzania szczegółowego wywiadu z pacjentem. Powinna być traktowana jako ważniejsza niż informacje z ulotki. W razie pojawienia się wątpliwości – zawsze warto dopytać lekarza, który zalecił dany lek.
2. Ważne informacje przed zastosowaniem leku
W tym punkcie znajdziemy informacje dotyczące stosowania danego produktu leczniczego:
- kiedy nie przyjmować leku,
- ostrzeżenia i środki ostrożności,
- wskazówki o stosowaniu leku u dzieci i młodzieży,
- interakcje z innymi lekami,
- interakcje z żywnością i alkoholem,
- stosowanie w trakcie ciąży i karmienia piersią, wpływ na płodność,
- wpływ na prowadzenie pojazdów i obsługiwanie maszyn.
Lektura tego punktu pozwala nam upewnić się, czy poinformowaliśmy lekarza w trakcie wizyty o wszystkich rzeczach, które mają istotny wpływ na nasze zdrowie i stosowane leki.
3. Jak stosować leki
Ten punkt ulotki pozwala nam poznać informacje, takie jak:
- zalecane dawkowanie,
- sytuacje wymagające zachowania szczególnej ostrożności przy przyjmowaniu leku,
- postępowanie w przypadku pominięcia dawki leku lub przyjęcia go w ilości większej, niż zalecana,
- możliwość przerwanie kuracji danym lekiem.
Warto pamiętać, że dawkowanie zlecone przez lekarza jest ważniejsze, niż to wskazane w ulotce. Na zmianę dawkowanie leku może mieć wpływ wiele czynników, jak np. masa ciała pacjenta i stan jego zdrowia.
Jest to szczególnie ważne m.in. w przypadku dawkowania syropów przeciwgorączkowych dla dzieci, gdzie podanie zbyt małej dawki leku może skutkować brakiem działania terapeutycznego. Może doprowadzić nawet do wystąpienia drgawek gorączkowych. Dawkę leku trzeba tutaj przeliczyć dokładnie na masę ciała dziecka. Pomagają w tym dedykowane kalkulatory (2).
4. Możliwe działania niepożądane
Informacje o możliwych działaniach niepożądanych to część ulotki, która najbardziej przeraża pacjentów. Może doprowadzić do podjęcia decyzji, żeby nie stosować danego leku z obawy o jego szkodliwość.
Lektura tego punktu ulotki nie powinna wywoływać strachu. Ma to na celu zwiększenie świadomości, na co zwrócić uwagę w razie wystąpienia niepokojących objawów. Pomaga również ustalić, czy można połączyć je z faktem stosowania danego leku.
Mamy tutaj również informację, gdzie zgłosić wystąpienie działań niepożądanych, wraz z danymi kontaktowymi.
5. Jak przechowywać leki
Ten punkt ulotki powinien zostać obowiązkowo przeczytany po zakupie leku. Znajdują się w nim istotne informacje dotyczące bezpiecznych warunków przechowywania jak:
- temperatura, w jakiej należy przechowywać lek (zakres temperatur i informacja, jeśli dany preparat wymaga umieszczenia w lodówce),
- termin ważności leku – a w przypadku leków w postaci syropu czy kropli – również informacja o przydatności do użycia po pierwszym otwarciu opakowania.
W przypadku syropów, zawiesin czy kropli, dobrą praktyką jest zapisanie na opakowaniu leku daty pierwszego otwarcia opakowania. W ten sposób bez problemu sprawdzimy, czy można go jeszcze bezpiecznie wykorzystać w przyszłości, w razie potrzeby.
6. Zawartość opakowania i inne informacje
Ten punkt zawiera dokładne informacje o:
- składzie leku: jego substancji czynnej oraz wszystkich substancji pomocniczych,
- prawidłowym wyglądzie leku,dostępnych wielkościach opakowań,
- podmiocie odpowiedzialnym leku oraz jego wytwórcy, wraz z danymi kontaktowymi,
- dacie ostatniej aktualizacji ulotki.
Informacje o składzie leku pozwalają nam m.in. zorientować się, czy nie przekraczamy dawki substancji czynnej. Problem ten może pojawić się w przypadku stosowania 2 preparatów o innej nazwie handlowej (przykładowo leki przeciwbólowe: Ibum i Nurofen – obydwa leki zawierają w składzie ibuprofen).
W razie jakichkolwiek wątpliwości, związanych z przyjmowaniem leku bez recepty, warto poradzić się lekarza bądź farmaceuty.
3. Ulotka leku na receptę (Rx)
Ulotka leku na receptę (Rx) nie różni się od ulotki leku bez recepty (OTC). Kluczową rzeczą, o której należy pamiętać jest to, że dany lek na receptę został przepisany określonej osobie. Nie wolno przekazywać go innym pacjentom, ponieważ może im to zaszkodzić. Nawet w przypadku, gdy objawy choroby wydają nam się identyczne..
W razie jakichkolwiek wątpliwości, związanych z przyjmowaniem leku na receptę, warto poradzić się lekarza lub farmaceuty.
Zobacz także: Przeterminowane leki – jak i gdzie wyrzucać? Przewodnik i infografika
4. Ulotka a Charakterystyka Produktu Leczniczego (ChPL)
Podstawową różnicą między ulotką a Charakterystyką Produktu Leczniczego (ChPL) jest to, że ulotka kierowana jest do pacjenta, a ChPL przeznaczona jest dla lekarzy i specjalistów opieki zdrowotnej (3).
Charakterystyką Produktu Leczniczego jest obszernym dokumentem, zatwierdzanym przez Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (URPL) przed dopuszczeniem leku do obrotu. Na bazie ChPL przygotowywana jest ulotka dla pacjenta.
5. Suplementy diety a ulotka
W przypadku suplementów diety nie ma wymogów prawnych, które dotyczą obowiązkowego dołączania ulotki informacyjnej do opakowania preparatu (4). W praktyce, dla większości suplementów diety, kluczowe informacje o nim umieszczane są bezpośrednio na opakowaniu.
Na opakowaniu suplementu diety muszą pojawić się następujące elementy:
- określenie „suplement diety”,
- nazwy kategorii substancji odżywczych bądź substancji charakteryzujących produkt bądź wskazanie charakteru tych substancji,
- informacja o zalecanej do spożycia w ciągu dnia porcji produktu (co ważne – porcji, nie dawki),
- ostrzeżenie, aby nie przekraczać zalecanej porcji do spożycia w ciągu dnia,
- informacja, że suplementy diety nie mogą być stosowane jako substytut (zamiennik) zróżnicowanej diety,
- informacja, że suplementy diety powinny być przechowywane w sposób niedostępny dla małych dzieci.
Może zainteresuje Cię: 10 najlepszych polskich blogów o weganizmie
6. Reklama leków w środkach masowego przekazu
Reklama leków w mediach, czyli radio, telewizji czy prasie, a także w internecie, rządzi się określonymi prawami. Musi się w niej znaleźć odniesienie do zapoznania się z treścią ulotki.
Prawa dotyczące reklamy leków są bardzo restrykcyjne (5):
- reklamowane mogą być wyłącznie leki bez recepty (OTC),
- reklama leków nie może zawierać informacji niezgodnych z Charakterystyką Produktu Leczniczego (tym samym informacji niezgodnych z ulotką przylekową),
- osobą promującą lek w reklamie nie może być autorytet medyczny (lekarz czy farmaceuta),
- reklama leków nie może zawierać informacji, które sugerują lub gwarantują efekt stosowania danego leku (np. że przyjmowanie danego leku wyleczy daną chorobę),
- każda reklama pojawiająca się w środkach masowego przekazu, kierowana do publicznej wiadomości, musi zawierać następującą treść (6):
„Przed użyciem zapoznaj się z treścią ulotki dołączonej do opakowania bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu”.
Za złamanie powyższych zasad producentom farmaceutyków grożą dotkliwe konsekwencje.
Przeczytaj również: Naturalnie na odporność – czyli jak?
Czytanie ulotek powinno być dla nas czynnością nawykową, podobnie jak czytanie etykiet produktów spożywczych. Ten mały krok jest znaczącą inwestycją we własne zdrowie. Ten wzorzec utrwalany jest obecnie przez działania URPL w kampani “Czytaj ulotki leków” z przekazem: “ulotka – Twoje bezpieczeństwo” (7).
Ulotka jest najbardziej wiarygodnym źródłem informacji o leku, dlatego warto się z nią zapoznać i zachować w trakcie kuracji leczniczej. W przypadku wątpliwości – zawsze możemy skorzystać z fachowej porady lekarza lub farmaceuty, którzy powinni nam wyczerpująco odpowiedzieć.
Świat Internetu kusi nie tylko dorosłych, ale przede wszystkim dzieci. W Internecie możemy zobaczyć praktycznie wszystko i mieć na tak zwane „wyciągnięcie ręki” bajki, piosenki i rozrywkę, o które to bardzo najmłodsi często proszą dorosłych. Rodzice, niestety, nierzadko godzą się na puszczanie bajek z tabletu lub komórki tylko dlatego, by uspokoić lub przez chwilę zająć dziecko.
| 1. | https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2016/K_158_16.PDF |
| 2. | https://mamaginekolog.pl/kalkulatory/objetosc-syropu-przeciwgoraczkowego/ |
| 3. | https://www.eupati.eu/pl/glossary/charakterystyka-produktu-leczniczego/ |
| 4. | https://docs.wixstatic.com/ugd/e91ac2_2a36099575944cad81e39be4a70a4a7c.pdf |
| 5. | https://www.rp.pl/artykul/669517-Jakie-leki-mozna-reklamowac--w-mediach.html |
| 6. | http://www2.mz.gov.pl/wwwmz/index?mr=m0&ms=&ml=pl&mi=904&mx=0&mt=&my=9&ma=011776 |
| 7. | http://www.urpl.gov.pl/sites/default/files/zalaczniki/Plakat_-_Czytaj_ulotk_opt_0.pdf |
